Klauzula informacyjna dla zwiedzających i uczestników imprez i wydarzeń kulturalnych

Zgodnie z art. 13 ust. 1 i ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – dalej RODO - informujemy, iż:

1. Administratorem Pani/Pana danych osobowych jest: Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej z siedzibą: 34-484 Zubrzyca Górna, tel. 18 28 527 09, e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.;

2. Wyznaczyliśmy Inspektora Ochrony Danych Osobowych - możesz się z nim kontaktować we wszystkich sprawach dotyczących przetwarzania danych osobowych oraz korzystania z praw związanych z przetwarzaniem danych. Z Inspektorem (p. Jan Kuliga) możesz kontaktować się przez e-mail Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub pisząc listownie - na wyżej wskazany adres korespondencyjny muzeum.

3. Pani/Pana dane osobowe przetwarzane będą:

1. w celu informowania o planowanych wydarzeniach i imprezach kulturalnych, w związku z wyrażoną zgodą – na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a) rozporządzenia RODO;
2. w celu realizacji umowy i świadczenia usługi – na podstawie art. 6 ust. 1 lit. b) RODO;
3. w celu wypełniania przez Administratora obowiązków wynikających z przepisów prawa (w szczególności: z ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości i ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach) – na podstawie art. 6 ust. 1 lit. c) rozporządzenia RODO;
4. w celu dochodzenia ewentualnych roszczeń – na podstawie art. 6 ust. 1 lit. f) RODO;
5. w celu monitorowania wybranych miejsc i obiektów Muzeum – na podstawie art. 6 ust. 1 lit. c) rozporządzenia RODO oraz art. 22² Kodeksu pracy.

4, Podane przez Panią/Pana dane osobowe będą przekazywane:

1. podmiotom upoważnionym przez Pana/Panią – na podstawie wyrażonej zgody;
2. podmiotom przetwarzającym dane w imieniu Administratora danych – na podstawie zawartej umowy;
3. podmiotom uprawnionym przepisami prawa.

5. Podane przez Panią/Pana dane osobowe nie będą przekazywane do państw trzecich i organizacji międzynarodowych, nie będą przetwarzane w formie profilowania, nie będą podejmowane na ich podstawie decyzje w sposób zautomatyzowany.

6. Posiada Pani/Pan prawo dostępu do treści swoich danych osobowych oraz prawo ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu, prawo do cofnięcia zgody w dowolnym momencie bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

7. Posiada Pan/Pani prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego gdy uzna Pani/Pan, iż przetwarzanie danych osobowych Pani/Pana dotyczących narusza obowiązujące przepisy prawa.

8. Podanie przez Pana/Panią danych osobowych jest dobrowolne, ale nie podanie danych może skutkować brakiem możliwości poinformowania o planowanym wydarzeniu kulturalnym, brakiem możliwości zawarcia umowy lub realizacji usługi, brakiem możliwości przyznania ulgi lub zniżki w płatności.

9. Pani/Pana dane osobowe będą przetwarzane i przechowywane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Nasz skansen stara się pokazać całokształt dawnego wiejskiego życia, które wyznaczane było głównie cyklem wegetacyjnym, przesileniami pór roku, porządkiem prac polowych oraz z kalendarzem liturgicznym. Wszystko to miało wielki wpływ na całokształt krajobrazu kulturowego wsi orawskiej, dziś jednak w wielu wypadkach bezpowrotnie zanika. Staramy się więc, aby oprócz przezentacji architektury budynków mieszkalnych, gospodarczych, przemysłu wiejskiego i sakralnych, przybliżać kulturę Orawy również poprzez imprezy cykliczne, które mają na celu przypomnieć, zobrazować, ale też ocalić od zapomnienia rozmaite zwyczaje, obyczaje i zajęcia, które tworzyły niegdyś dziedzictwo niematerialne Orawy. W związku z tym w kalendarz imprez oraganizowanych cyklicznie przez muzeum wpisują się:

Wieczór Kolęd - zazwyczaj w pierwszym tygodniu stycznia, nawiązuje do tradycji wspólnego śpiewania kolęd i pastorałek; śpiewaniu towarzyszy kapela orawska i niewielki poczęstunek, zachęcamy też wszystkich do dzielenia się opłatkiem i składania sobie życzeń noworocznych

Skubraki - impreza nawiązuje do dawnego obyczaju wspólnego skubania pierza, przy okazji taktując także o wielu innych pracach tradycyjnie wykonywanych w okresie karnawału. Celem spotkania jest integracja środowisk zaineresowanych dawnymi zwyczajami, staramy się jednak, by spotkania sprzyjał popularyzacji kultury ludowej i miały charakter międzypokoleniowy

Konkurs na najpiękniejszy, tradycyjny, orawski koszyczek wielkanocny - organizowany corocznie w Wielką Sobotę w kościele pw. Matki Bożej Śnieżnej z Tokarni w skansenie, oprócz konkursu, w którym zwracamy szczególną uwagę na tradycyjną zawartość i przyzdobienie, odbywa się także święcenie pokarmów. Co roku staramy się też przedstawić zebranym w przystępnej formie wybrane zagadnienie związane z obchodzeniem Świąt Wielkanocnych

Stawianie moja - koniec kwietnia/początek maja. Na Orawie przetrwała ciekawa tradycja stawiania moja.  Zwyczaj ten związany jest z nadejściem wiosny i obrzędowością właściwą tej porze roku. Moje stawiane są z 30 kwietnia na 1 maja, w noc ss. Filipa i Jakuba. Upatrzone, odpowiednie drzewo – świerk, sosnę lub jodłę ścinano i okorowywano, lecz na wierzchołku długiej żerdzi pozostawiano zieloną koronę, którą ozdabiano m.in. bibułkami i wstążkami. Tak przygotowanego moja kawaler stawiał przy chałupie wybranej panny, ta zaś była zobowiązana do przygotowania poczęstunku dla młodzieńca w drugi dzień Zielonych Świątek, kiedy odbywało się tzw. ogrywanie i ścinanie moja: pod wieczór chłopcy i dziewczęta wraz z muzyką gromadzili się wokół swoich mojów, ścinano drzewko, rąbano je na drobne kawałki, układano w stos i podpalano. Było to początkiem całonocnej zabawy przy płonącej watrze.

Weekendy z pokazami - organizowane w skansenie w sezonie wiosenno-letnim. Są to, osnute wokół różnych świąt lub zwyczajów imprezy, które sprawiają, że w dany dzień skansen tętni życiem. Przy większości zabudowań oprócz zwiedzenia danego obiektu odwiedzający mają możliwość spróbowania swoich sił przy różnych zajęciach gospodarskich i przyjrzenia się pracy zakładów przemysłu wiejskiego.

Orawskie zaduszki - cykliczne, listopadowe wydarzenie w ciepłej atmosferze, sprzyjające zadumie, mające na celu wspomnienie Orawian zasłużonych dla regionu – działaczy społecznych, folklorystów, artystów, nauczycieli, ludzi kultury i sztuki. Wspomnienia przy akompaniamencie muzyki orawskiej miają charakter biograficzny, czasem bardzo osobisty, wspomnienia przygotowuje najczęściej rodzina, przyjaciele, znajomi, uczniowie, którzy prezentują zarówno życie i dorobek, jak i własne wspomnienia związane z tymi, którzy odeszli

Oprócz ww. wydarzeń w kalendarz imprez wpisały się takze na stałe Wieczory poetyckie i literackie - są to spotkania z poetami i literatami, pochodzącymi lub sympatyzującymi z Orawą, które umożliwiają zaprezentowanie im swojej osoby, swojej twórczości, a także nawiązanie bezpośredniego kontaktu z czytelnikami, mieszkańcami Orawy, uczniami orawskich szkół i entuzjastami literatury. Spotkania odbywają się w okresie jesiennym.

Najważniejszym wydarzeniem oraganizowanym przez skansen pozostaje jednak od 2002 r. Święto Borówki. Jest to największa, cykliczna impreza plenerowa o charakterze etnograficzno-folklorystycznym odbywająca się w muzeum tradycyjnie w ostatnią niedzielę lipca. Program opiera się na występach zespołów regionalnych i ludowych, prezentacji dawnych rzemiosł, produktów regionalnych polskiej i słowackiej Orawy oraz tańca i muzyki regionu. Świętu Borówki towarzyszą targi sztuki ludowej i profesjonalnej, konkursy, degustacja dań regionalnych oraz wiele innych atrakcji dla dorosłych i dzieci. Jednocześnie dbamy, aby impreza nie była zwykłym festynem, promujemy tradycyjne rękodzieło i autentyczność - to, co najpiękniejsze w kulturze ludowej. Do naszych stałych partnerów należy m.in. Babiogórski Park Narodowy, Lasy Państwowe, Orawskie Centrum Kultury w Jabłonce i Gminne Centrum Kultury w Lipnicy Wielkiej.

---

 

Jakoz ukozać Twoje piykno moja Orawo? Jakoz wyśpiywać miyłość twojo do ludu prostego, a robotnego. Jakoz wypedzieć twojo twardo ale sprawiedliwo duse i lutosierne serce? Jakoz ukozać twoje zycie nielekie kieś nie roz ani nie dwa dźwigać sie musiała od nowa z burek strasnyk i wiatrów dziwnyk. fragm. Emil Kowalczyk, “Jakoz ukozać…”

ORAWA POLSKA

Orawa (słow. Orava, węg. Árva) to kraina historyczna w Europie Środkowej w dorzeczu rzeki Orawy. Przeważająca część Orawy znajduje się obecnie w granicach Słowacji, natomiast jej północno-wschodnia część należy do Polski. Otacza Tatry od zachodu i północnego zachodu, graniczy z Podhalem i Liptowem.

Polska część Orawy (Kotliny Orawskiej) od północy i zachodu ograniczona jest pasmem Beskidu Żywieckiego i obejmuje zachodni skrawek Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Wschodnia granica Orawy przebiega wzdłuż głównego wododziału europejskiego, rozdzielającego zlewiska Morza Czarnego (poprzez Czarną Orawę, Wag i Dunaj) i  Morza Bałtyckiego (niewielki skrawek północno-wschodni tej krainy leży w dorzeczu Czarnego Dunajca). Kotlina Orawska tworzy największy w Polsce region należący do zlewiska Morza Czarnego.

Nad całym regionem góruje Babia Góra - królowa Beskidów polskich (1725 m n.p.m.), której przyroda podlega ochronie w ramach Babiogórskiego Parku Narodowego. 

Największymi miejscowościami polskiej części Orawy są Jabłonka (nieformalna stolica regionu) i, największa pod względem liczby ludności, Lipnica Wielka. Ogółem na Polskiej Orawie znajduje się 14 miejscowości. W skład gminy Jabłonka wchodzi 7 wsi: Jabłonka, Chyżne, Lipnica Mała, Zubrzyca Górna, Zubrzyca Dolna, Orawka i Podwilk. Do Gminy Lipnica Wielka zaś należą 2 wsie: Lipnica Wielka i Kiczory. Pięć pozostałych należy do gmin podhalańskich: Piekielnik, Podszkle i Bukowina-Osiedle do gminy Czarny Dunajec, a Podsarnie i Harkabuz do gminy Raba Wyżna.

Łącznie zamieszkuje w nich niecałe 28,5 tys. mieszkańców. Całość administracyjnie należy do powiatu nowotarskiego z siedzibą w Nowym Targu oraz Województwa Małopolskiego ze stolicą w Krakowie.

Głównym szlakiem komunikacyjnym przebiegającym przez Orawę jest droga krajowa nr 7 (DK7) prowadząca z Żukowa k. Gdańska do przejścia granicznego ze Słowacją w Chyżnem. Jest ona zarazem częścią trasy europejskiej E77, która łączy Psków z Budapesztem przebiegając łącznie przez 7 państw i licząc niecałe 1700 km. Inny popularny szlak to łącząca Orawę z Podhalem i Ziemią Suską droga wojewódzka nr 957 (DW957).

 

FIZJOGRAFIA ORAWY

Orawa (Orava - słow., Arva - łac., węg.) jest podtatrzańską krainą historyczną, której granice wyznaczają: od północy Beskid Wysoki, od zachodu - grzbiety Gór Kisuckich i Małej Fatry, od południa - Góry Choczańskie i Tatry Zachodnie, od wschodu - linia wododziału Orawy i Dunajca przebiegająca w poprzek Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Zdecydowana większość powierzchni tej krainy to góry, wśród których - oprócz podanych powyżej - należy jeszcze wymienić centralnie położone pasmo Magury Orawskiej. Jedynie północno-zachodnią część Orawy zajmuje fragment Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, która szerokim pasmem ciągnie się od Namiestowa na Słowacji aż po Pieniny. W literaturze Orawa dzielona jest na Górną - leżącą u podnóży Pilska i Babiej Góry, oraz Dolną - położoną na południe od linii Trzciana (Trstená) - Twardoszyn (Tvrdošín) - Magura Orawska.

Środkiem omawianej krainy przepływa rzeka o tej samej nazwie, biorąca początek u spływu dwóch Oraw: Białej i Czarnej. Orawa uchodząc w okolicy Królewian do Wagu, należy do zlewiska Morza Czarnego. [...]

Północną granicę Orawy Polskiej stanowi Pasmo Babiogórskie, które na linii od Babiej Góry do Polic tworzy wyniosły grzbiet pozbawiony odchodzących ku południowi bocznych odgałęzień. Stoki tego pasma dość stromo opadają do wysokości ok. 1200 m npm, by przejść w łagodnie nachyloną powierzchnię pogórza. Tworzą ją płaskie, rozcięte płytkimi dolinami potoków grzbiety z niewybitnymi kulminacjami.

Są to Działy Orawskie: Pająkowy Wierch 934 m), które po części w literaturze turystycznej określane są mianem Pasma Podhalańskiego. Na południe od Działów Orawskich znajduje się rozległa część Kotliny Orawsko-Nowotarskiej - Kotlina Orawska (ok. 600 m npm). Wchodnia granica Orawy przecina tę kotlinę w poprzek biegnąc słabo zaznaczonym w terenie podmokłym europejskim działem wodnym między zlewiskiem Bałtyku (dorzecze dunajca) i zlewiskiem Morza Czarnego (dorzecze Wagu).

Babia Góra znad Czarnej Orawy, fot. Grzegorz RzepiszczakPółnocną częścią Kotliny Orawskiej płynie Czarna Orawa wpadająca - jeszcze w granicach Polski - do wybudowanego w latach 50. zbiornika zaporowego zwanego potocznie Orawskim Morzem lub orawskim Jeziorem. Czarna Orawa powstaje na terenie wsi Harkabuz ze zbiegu dwóch potoków: Czarnej Wody i Głębokiego Potoku. Dla jej górnego biegu używa się niekiedy nazwy Orawka. Płynąc ku południowemu zachodowi zbiera ona wody: Bębeńskiego Potoku, Zubrzycy i Syhlca (dopływów prawostronnych) oraz Bukowińskiego Potoku i Piekielnika (dopływów lewostronnych). Potoki Lipnica i Krzywań oraz Chyżny i Jeleśna Woda wpadają obecnie wprost do zalewu. Dopływy Czarnej Orawy mają swoje źródła na stokach Babiej Góry, Działów Orawskich oraz w bagiennym dnie kotliny, z wyjątkiem Jeleśnej Wody, która wypływa z północnych pochyłości pasma Skoruszyny i na pewnym odcinku stanowi granicę państwową. Potoki charakteryzują się niewielkimi spadkami, co uwidacznia się w licznych meandrach, zakolach i starorzeczach. Jedynie górne biegi babiogórskich dopływów Czarnej Orawy są bardziej bystre.

Urozmaicona pod względem morfologicznym powierzchnia Orawy aż do XVI wieku porośnięta była pierwoborem. Obecnie większe kompleksy leśne spotykamy jedynie na północy - na stokach Babiej Góry i Polic oraz na południu - na obszarze Borów Orawskich. Grzbiety Działów Orawskich porosłe są jedynie stosunkowo niewielkimi, rozrzuconymi laskami.

Charakterystyczne dla Orawy są wspomniane już Bory Orawskie - rozległy kompleks torfowisk, podmokłych łąk i często bagnistych sosnowych lasów zajmujący południową część Orawy Polskiej i ciągnący się dalej na wschód ku Podhalu. Ich płaski i na pozór monotonny krajobraz jest najbardziej uderzającym elementem tej podtatrzańskiej i podbabiogórskiej krainy.

Powstanie Kotliny Orawsko-Nowotarskiej oraz Działów Orawskich ściśle związane jest z wypiętrzaniem sąsiadujących z nimi górotworów Beskidów i Tatr. Dno niecki zapadało się tworząc tzw. geosynklinę. Proces ten z różną intensywnością przebiega od trzeciorzędu do dzisiaj. Równocześnie z uginaniem się dna kotliny unosiły się jej brzegi - skrzydła geosynkliny. Spływające po powstającej pochyłości wody rozcinały ja tworząc płytkie doliny - tak powstał krajobraz Działów Orawskich.

Widok na Kotlinę Orawsko-NowotarskąDno kotliny w tym czasie zapełniało się kolejnymi warstwami osadów. Pierwotnie przypuszczano, że to osady morskie. Współczesne badania nie potwierdziły jednak teorii o istnieniu na tym obszarze morza, które - jak chce legenda - cięciem królewskiego miecza znalazło ujście przez przełom pieniński. Dowiodły one, że większych zbiorników nigdy tu nie było. Spływające z sąsiednich gór prarzeki tworzyły jedynie rozlewiska i bagna nanosząc jednocześnie żwiry, piaski i iły. Ich grubość sięga obecnie do ok. 1300 m. Nieprzepuszczalne dla wody warstwy iłów utrudniają jej odpływ z najniżej położonych części kotliny tworząc rozległe mokradła. W południowej części kotliny na iłach spoczywają fluwioglacjalne żwiry pochodzenia tatrzańskiego, które tworzą potężny stożek napływowy. Naniesione zostały w okresie lodowcowym, gdy bezustannie cofające się źródła Czarnego Dunajca przecięły wzgórza między obecnymi pasmami Gubałówki i Magury Witowskiej i zagarnęły potoki tatrzańskie, a ku Kotlinie Orawskiej rwąca woda z topniejących lodowców poniosła granitowe i wapienne otoczaki. Ostateczne ukształtowanie rzeźby Orawy zawdzięczamy erozyjnej pracy rzek, a od kilkuset lat również działalności człowieka.

 Zbigniew Ładygin, 7 dni na Orawie Polskiej, Warszawa-Kraków 1985.

 

W LABIRYNCIE HISTORII

Nazwa Orawa, dotycząca pierwotnie rzeki, od której wzięła nazwę i kraina nad nią leżąca, wywodzi się od czasów przedhistorycznych. Jej etymologia nie jest wyjaśniona ostatecznie. Jedna z wersji przyjmuje, że nazwa ta odpowiada pojęciu „szumiącej rzeki", czego uzasadnienia należy szukać w słowotwórstwie dialektów starosłowiańskich.

Najstarsze ślady pobytu ludzi na terenie Orawy Polskiej pochodzą ze starszej epoki kamiennej - paleolitu. Mieszkańcy Orawy sprzed 11 tysięcy  lat przebywali tutaj tylko sezonowo prowadząc gospodarkę myśliwsko-zbieracką. Stworzyli oni dość rozległe obozowisko, na którego pozostałości natrafili archeolodzy w pobliżu Lipnicy Wielkiej.

Dolina Czarnej Orawy była terenem interesującym również i koczownicze ludy u schyłku neolitu, czego śladem są znaleziska z okolic Jabłonki, Orawki, Podwilka, Zubrzycy i Podsarnia.

Szczególnie obfite znaleziska z terenu Orawy Słowackiej w postaci grodów obronnych i cmentarzysk pochodzą z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Zasiedlenie doliny Orawy w tym okresie było wynikiem eksplozji demograficznej jaka miała wtedy miejsce w Europie. Stałe osadnictwo Orawy istniało najdalej do IV wieku naszej ery, po czym - w okresie wędrówek ludów i we wczesnym średniowieczu - zanikają wszelkie ślady pobytu człowieka na tym terenie.

Człowiek ponownie zjawił się nad „szumiącą rzeką" dopiero w późnym średniowieczu.

Historia Orawy, od wieków leżącej na styku dwóch potężnych państwowości, jest nierozerwalnie związana z historią Węgier i Polski. Panujący współcześnie z Bolesławem Chrobrym węgierski król - późniejszy święty - Stefan I przystąpił do organizowania silnego państwa. Dokonał w tym celu administracyjnego podziału kraju na komitaty (żupy), na których czele stali mianowani przez króla komesi (żupani). Komitat orawski powstał jako jeden z ostatnich. Będąc pierwotnie własnością królewską Orawa należała do tzw. żupanatu leśnego ze stolicą w Zwoleniu i dopiero od XIII wieku, gdy znalazła się w prywatnych rękach rodu Balassów, zaczęło następować jej wyodrębnianie. W tym czasie, w niezbyt jasnych okolicznościach doszło do budowy Zamku Orawskiego, względnie jego rozbudowy z wcześniej istniejącej warowni. W XIV wieku, po wcześniejszym wykupieniu z rąk prywatnych, Orawa stalą się znów własnością królewską.

Do rozwoju tej zagubionej wśród gór krainy walnie przyczyniła się przebiegająca tędy droga handlowa. Nie był to trakt pierwszoplanowy, na tyle jednak ważny, że w leżącym przy nim Twardoszynie już w roku 1265 istniała węgierska stacja celna. Główną pozycję wśród przewożonych przez Orawę towarów stanowiła wielicka sól. Handel solą był obwarowany licznymi zastrzeżeniami, a ponieważ ich łamanie godziło bezpośrednio w interes królewskiej kiesy, jeden z władców - Kazimierz Wielki - w roku 1368 ustanowił w Jabłonce komorę celną. W XV wieku na orawskim trakcie pojawiły się i inne produkty. Ważną rolę wśród nich odgrywała miedź. Handel tym poszukiwanym metalem został zmonopolizowany przez węgierską rodzinę Thurzonów, która w tym czasie nabyła bogate kopalnie w okolicy Bańskiej Bystrzycy. Miedź sprzedawana była przez nich w Krakowie, gdzie powstał duży jej skład, a w pobliskiej Mogile nawet huta.

Druga połowa XV wieku była na Węgrzech okresem walk o Koronę św. Stefana. Na tronie zasiadał wprawdzie Maciej Korwin, ale spiskująca szlachta chciała osadzić na nim kilkunastoletniego wówczas Kazimierza Jagiellończyka. W tym czasie z ramienia króla węgierskiego panem Zamku Orawskiego był polski magnat Piotr Komorowski. Jagiellończyk zebrawszy rycerstwo ruszył na południe, a Komorowski umożliwił mu przemarsz przez swoje terytoria. Wyprawa zakończyła się jednak niepowodzeniem. Najbardziej ucierpiał na tym Komorowki, którego Maciej Korwin za niesubordynację usunął z Liptowa zmuszając jednocześnie do sprzedaży za niewielką kwotę Zamku Orawskiego. Notabene od polskiego króla Piotr Komorowski otrzymał jako rekompensatę Państwo Żywieckie.

Również i pierwsza połowa XVI wieku nie była szczęśliwa dla Węgier. Na skutek wewnętrznych rozgrywek i wywołanej w ich konsekwencji wojny domowej doszło do podziału państwa. Obszar obecnej Słowacji dostał się pod panowanie Habsburgów, a południowa część Węgier utworzyła autonomię pod nadzorem tureckim. Wtedy po raz wtóry Orawą zainteresowali się Thurzonowie. W roku 1556 drogą wykupu wcześniej założonej za Orawę sumy 18 338,25 węgierskich złotych monet żupanem Orawy został były biskup nitrzański Franciszek Thurzo. Na własność jego rodziny Orawa przeszła jednak dopiero w roku 1606, kiedy to cesarz Rudolf za wierność i zasługi dla rodu Habsburgów podarował ziemie nad Białą i Czarną Orawą synowi Franciszka — Jerzemu Thurzo.

Widok na Orawkę

Do tego czasu Górna Orawa była niemal bezludna. Najbliższe osady po obu stronach granicy rozdzielał kilkudziesięciokilometrowy pas puszcz i podmokłych puścizn. Formalnymi posiadaczami tych ziem położonych między posiadłością Nadasd (tj. Trzcianą) a granicą Królestwa Polskiego (cyt. z dokumentów opublikowanych w pracy W. Semkowicza) była węgierska rodzina Plathych. Thurzonowie z chwilą objęcia Zamku Orawskiego przystąpili do szeroko zakrojonej akcji kolonizacyjnej na „ziemiach niczyich", co stało się oczywiście powodem ich zażartych sporów z Plathymi. W swojej akcji wykorzystali dwa sprzyjające elementy: napływ ludów pasterskich wędrujących Karpatami oraz uchodźstwo chłopów z nękanych wojnami ziem polskich. W osadnictwie Górnej Orawy decydujące znaczenie odegrał właśnie ten drugi czynnik. Wabieni znacznymi ulgami w czynszach, a nade wszystko kilkunastoletnimi okresami wolnizny przybywali do górnoorawskiej puszczy pod Babią Górą i Pilskiem chłopi z dóbr żywieckich, oświęcimskich, zebrzydowskich. Uciekinierów było coraz więcej, a liczne protesty panów polskich niewiele pomagały. Szczególnie ostry konflikt wybuchł między Thurzonami a panem Żywiecczyzny Mikołajem Komorowskim - potomkiem wspomnianego tu wcześniej Piotra. Obie strony, w pełnych wzajemnego szacunku listach, odwoływały się do autorytetów królewskich, co nie przeszkadzało w podjazdach, zajmowaniu bydła, uprowadzaniu ludzi, paleniu wiosek. Akcja kolonizacyjna przebiegała jednak bez większych przeszkód i w pierwszych dziesięcioleciach XVII wieku była w zasadzie zakończona.

 

"Pozdrowienia z Podwilka" - pocztówka węgierska XIX/XX w.Nie było jednak dane chłopom orawskim spokojne życie. W XVII wieku przez Słowację szła fala reformacji. Jerzy Thurzo w 1610 roku na zjeździe religijnym w Żylinie przyjął protestantyzm. Ludność polska Górnej Orawy, silnie przywiązana do katolicyzmu, którego orawską ostoją był obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w trzciańskim kościele, wystąpiła z czynnym oporem wobec religijnych nowinek wprowadzanych zasadą „cuius regio eius religio". Wywołało to srogie represje ze strony Zamku Orawskiego, a szczególnie rodziny Thőkőlych, administrującej Orawą po Thurzonach. Chłopi nie zaniechali jednak katolickich praktyk religijnych, a w kronikach sąsiednich, polskich parafii można wyczytać nazwiska Orawiaków, których chrzczono lub którym dawano katolickie śluby. Ruszyła akcja kontrreformacji. Prowadzili ją polscy księża z Podhala z ks. Janem Sczechowiczem z Ratułowa na czele. Poparła ją katolicka rodzina Habsburgów z samym cesarzem Ferdynandem III, a oparcie w terenie stanowiła Czymhowa — posiadłość Plathych, jak pamiętamy zażartych wrogów Zamku. Akcja ta odniosła sukces, a jej ukoronowaniem był proces o prześladowanie katolicyzmu na Orawie, zarządzony przez królewski sąd nadworny w roku 1659.

Druga połowa XVII wieku była również tragiczna dla mieszkańców Orawy. Tędy przeciągnęły zdążające pod Wiedeń litewskie wojska hetmana Sapiehy, tutaj docierały echa węgierskich powstań Thőkőly'ego i Rakoczego. Zarówno oddziały powstańcze, jak i regularne wojska wykazując całkowity brak zdyscyplinowania plądrowały i rabowały mijane wioski z trudem gospodarujące w górach.

W początku XIX wieku o polskich mieszkańcach Orawy mało kto pamiętał. Polacy zajęci byli swoimi tragicznymi wydarzeniami: rozbiory, kolejne powstania. Górale spod Babiej Góry i Pilska, na przemian madziaryzowani i słowaczeni, ciężko pracujący na nieurodzajnych górskich ziemiach, całkowicie zatracili poczucie więzi z krajem przodków.

Przejście graniczne w Podwilku między Galicją a WęgramiBodaj pierwszym, który zwrócił uwagę na obecność - ciągle jeszcze żywego - języka polskiego na Orawie był Andrzej Kucharski — filolog i etnograf. Swoje spostrzeżenia odnotował w liście pisanym do czeskiego przyjaciela Andrzeja Jelinka po powrocie (w r. 1828) z pięcioletniej wędrówki po Słowacji: Ze stolicy orawskiej udałem się na Beskidy (...) i minąwszy mieszaninę słowiańskiego dialektu z polskim, albo raczej mazurskim, jakim mówią górale polscy, stanąłem z drugiej strony Beskidów.... Kucharski niezbyt jednak zdawał sobie sprawę z pochodzenia „mazurskiego dialektu"  w komitacie orawskim. Na bardziej wnikliwe obserwacje polskich uczonych trzeba było długo czekać. Do wybuchu pierwszej wojny światowej niewiele pisało się o Orawie. Do najciekawszych i prekursorskich opisów z tego okresu należą: Orawa Ludwika Zejsznera (1853 r.), cykl prac Polacy na Górnych Węgrzech Maksymiliana Gumplowicza (1900-1903 r.), Orawa i jej ludność polska Grzegorza Smólskiego (1910 r.) oraz krajoznawcze wspomnienie Józefa Zawilińskiego Z kresów polszczyzny (1912 r.). Na obecność gwary polskiej na terenie Górnych Węgier - jak wtedy nazywano Słowację - zwrócili również uwagę uczeni czescy: A. V. Sembera (1376) oraz J. Polivka (1885).

Te i inne publikacje wywołały żywsze zainteresowanie sprawami Polaków na Węgrzech. Pojawili się pierwsi działacze narodowi na Orawie: Julian Teisseyre, Jan Bednarski, ks. Ferdynand Machay, Eugeniusz Stercula, Piotr Borowy, Aleksander Matonóg, ks. Marcin Sikora. Na Orawę docierała często konfiskowana, wydawana od 1913 r. w Nowym Targu „Gazeta Podhalańska", mająca zresztą pod Babią Górą swych stałych korespondentów.

Mapa Orawy - 1913 r.Rok 1918 przyniósł powstanie Polski Odrodzonej. Monarchia austro-węgierska rozpadła się, a Słowacja spojona z Czechami po raz pierwszy uzyskała państwowość. Już 6 listopada 1918 roku w Jabłonce powstała Rada Narodowa Polaków na Górnej Orawie domagająca się przyłączenia tych ziem do Polski, a jednocześnie wkroczyły tam patrole polskiego wojska. Rozpoczęła się mająca trwać sześć lat walka dyplomatyczna o przynależność polskich kresów południowych na Spiszu i na Orawie. Na przełomie lat 1918/1919 sytuacja była już tak napięta, że groziło to rozlewem krwi. W porę jednak doszli do ustalenia linii demarkacyjnej i podjęto środki dyplomatyczne celem osiągnięcia porozumienia. W kraju rozwinęła się akcja społeczna zainicjowana jeszcze w październiku 1918 roku przez Towarzystwo Tatrzańskie. W swoim łonie powołało ono Komisję Spisko-Orawską, której zadaniem było przedstawienie społeczeństwu polskiemu w naukowo podbudowanych opracowaniach praw do tych ziem. Opracowane przez Komisje materiały zostały przekazane Ministerstwu Spraw Zagranicznych. Nieco później z inicjatywy Kazimierza Przerwy-Tetmajera powstał w Warszawie Komitet Spisko-Orawski, który połączywszy się z takim samym komitetem zorganizowanym w Krakowie wkrótce utworzył Komitet Narodowy do Obrony Spisza, Orawy, Czacy i Podhala. Wiosną 1919 roku na zjeździe w Zakopanem jego przewodniczącym został wybrany prof. Władysław Szajnocha, a w pracach zarządu brały udział takie wybitne postacie, jak: płk Andrzej Galica, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stefan Żeromski, Walery Goetel, Władysław Semkowicz.

Sprawy Spisza i Orawy rozstrzygały się jednak na forum międzynarodowym. Do Paryża pod przewodnictwem ks. Machaya wyjechała nawet delegacja przedstawicieli górali ze Spisza i Orawy: Piotr Borowy z Rabczyc i Wojciech Halczyn z Lendaku, uzyskując audiencję u ówczesnego prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa Woodrowa Wilsona. Wobec niemożności dojścia do porozumienia koalicyjna Rada Najwyższa przychyliła się do polskiej propozycji objęcia spornego terenu plebiscytem. W końcu stycznia 1920 roku do Cieszyna, obranego na główną kwaterę międzynarodowej komisji nadzorującej plebiscyt, przybyły delegacje Francji, Anglii, Włoch i Japonii, a z końcem zimy tegoż roku do Jabłonki wkroczył oddział osiemdziesięciu francuskich strzelców alpejskich. Sytuacja Polski na terenach plebiscytowych była nad  wyraz niekorzystna; jeszcze z początkiem 1919 roku polskie oddziały wojskowe zostały wycofane na linię dawnej granicy węgiersko-galicyjskiej, a we wszystkich wioskach Górnej Orawy stacjonowały posterunki czeskiej żandarmerii. Również i tymczasową władzę administracyjną sprawowali Czesi.

Przejście graniczne polsko-czechosłowackie w Lipnicy Wielkiej, 1930-1937, Żródło: audiovis.nac.gov.pl [kliknij na obraz, aby zobaczyć]Latem 1920 roku pozycja Polski była szczególnie krytyczna. Nastąpiło załamanie frontu na toczonej ze wschodnim sąsiadem wojnie, a wojska radzieckie stanęły pod Warszawą. Równocześnie wzrastał międzynarodowy prestiż państwa czechosłowackiego, Wobec nieomal całkowitego braku zrozumienia sprawy spisko-orawskiej przez polską dyplomację nie mogło być zaskoczeniem wydarzenie z 10 lipca 1920 roku: w Spaa podpisano porozumienie, na mocy którego odwołano planowany plebiscyt, a ostateczne rozstrzygnięcie sprawy granic przekazano w ręce Konferencji Ambasadorów. Jej definitywny wyrok zapadł niezwykle szybko, bo już 28 lipca: Polsce przydzielono jedynie skrawki Spisza i Orawy, pozostawiając poza granicami ok. 15 tys. ludności polskiej na Orawie i 25 tys. na Spiszu. W sierpniu administracja polska objęła przyznane jej ziemie, na których znalazły się następujące miejscowości: Jabłonka, obie Zubrzyce, Orawka, Podwilk, Podsarnie, Harkabuz, Bukowina-Podszkle, Piekielnik, Chyżne, Lipnica Górna (Mała), część Lipnicy Dolnej (Wielkiej) oraz Głodówka i Sucha Góra. Ponieważ narzucona linia graniczna nie zadowalała żadnej ze stron doszło do dwustronnych rozmów zakończonych dopiero w 1924 roku podpisaniem tzw. protokołów krakowskich. W myśl porozumienia dokonano m.in. zamiany Głodówki i Suchej Góry na pozostałą część Lipnicy Wielkiej. Obie oddane wsie wróciły później w granice Polski na skutek ugody zawartej ze Słowacją w listopadzie 1938 roku, natomiast w okresie okupacji hitlerowskiej cała Górna Orawa została przyłączona do faszystowskiej Słowacji księdza Tisy. W roku 1945 granica wróciła na linię sprzed 1938 roku.

Zbigniew Ładygin, 7 dni na Orawie Polskiej, Warszawa-Kraków 1985.

 

ROCZNIK ORAWSKI XI

Praca zbiorowa, red. Piotr Krzywda

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2022

Rozprawy i artykuły dotyczące Orawy i Orawian, zagadnienia regionalne, geografia i przyroda orawskiej krainy, sprawozdanie z działalności muzeum oraz materiały z konferencji naukowej zorganizowanej w ramach projektu "Przy wiejskiej drodze - w rytmie prac dawnych zakładów przemysłowych i pracowni rzemieślniczych".

cena: 110 zł, wersja elektroniczna: 50 zł

---

MUZEUM - ORAWSKI PARK ETNOGRAFICZNY W ZUBRZYCY GÓRNEJ. PRZEWODNIK

Opracowanie: Leszek Janiszewski

Konsultacje merytoryczne: Roman Ciok, Marcin Kowalczyk, Jadwiga Pilch, Maria Dominika Wachałowicz-Kiersztyn, Zofia Warciak

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2019

Zaktualizowany i opracowany na nowo, bogato ilustrowany folder zawierający nie tylko podstawowe informacje o wystawach stałych muzeum, ale i wiele informacji na temat historii skansenu, Orawy oraz osób z nimi związanych. Wszystko to w przystępnej formie i atrakcyjnej szacie graficznej,

cena: 16 zł

---

ORAWSKA CISZA

Łukasz Sowiński

album fotograficzny

cena: 100 zł

NAKŁAD WYCZERPANY

---

NA ORAWSKIEJ DRODZE

Łukasz Sowiński

album fotograficzny

cena: 100 zł

NAKŁAD WYCZERPANY 

---

MIĘDZY DWOREM A WSIĄ. NA STYKU KULTURY CHŁOPSKIEJ I SZLACHECKIEJ 

Praca zbiorowa, redakcja: Piotr Krzywda

Wydawca:  Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2017

Zawartość (m.in.):

Tadeusz M. Trajdos: Najdawniejsze dzieje Moniaków, Wilczków i Bukowińskich

Jerzy M. Roszkowski: Geneza i dzieje Divékych z Podwilka

Tomasz Ważny, Sophie Blain, Ronald Busch, Jan Tumajer: Dendrochronologiczne datowanie dworu Moniaków z Zubrzycy Górnej

Karol Kopeć: Nowoczesne metody konserwacji w odniesieniu do siedziby Moniaków w Zubrzycy Górnej

Krzysztof Miraj: Dwór Moniaków jako atrakcja antropogeniczna w turystyce filmowej

Publikacja bezpłatna, w przypadku zainteresowania prosimy o Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

 

 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

 

 

---

PRZYDROŻNE I CMENTARNE FIGURY KAMIENNE NA ORAWIE W GRANICACH POLSKI

Tadeusz Mikołaj Trajdos

Wydawca:  Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2016

NAKŁAD WYCZERPANY

 

 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

 

 

---

ORAWSKIE FARBIARSTWO I PŁÓCIENNICTWO. Materiały pokonferencyjne

Praca zbiorowa, redakcja: Małgorzata Kiereś

Wydawca:  Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2015

Publikacja bezpłatna, w przypadku zainteresowania prosimy o Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

 

 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

 

 

---

ROCZNIK ORAWSKI X. Jubileuszowy - wydany z okazji 60. rocznicy otwarcia Muzeum - Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej

Praca zbiorowa 

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2015

Zawartość (m. in.):

Ryszard Kantor: Muzeum regionalne jako istotny element ruchu społecznego - regionalizm versus globalizacja kultury

Jadwiga Pilch: Działalność Muzeum - Orawski Park Etnograficznego w Zubrzycy Górnej

Krzysztof Miraj: Formy turystyki w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej, Środowisko przyrodnicze Zubrzycy Górnej

Tadeusz M. Trajdos: Z przeszłości Podwilka (XVIII w. i 1. połowa XIX w.)

Robert Kowalczyk: Teatr regionalny na Orawie

cena: 60 zł

---

BESKID ŻYWIECKI. PRZEWODNIK

Stanisław Figiel, Paweł Franczak, Urszula Janicka-Krzywda, Piotr Krzywda

Wydawca: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Pruszków 2018

cena: 40 zł

 

 

 

 

---

ATLAS POLSKICH STROJÓW LUDOWYCH. STRÓJ ORAWSKI (cz. V, z. 11)

Edyta Starek

Wydawca: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 1966 [reprint  2010]

cena: 25 zł

NAKŁAD WYCZERPANY

 

 

---

ROCZNIK ORAWSKI VIII-IX

Redakcja: Jerzy M. Roszkowski

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2009

Zawartość (m.in.):

Urszula Janicka-Krzywda: Wyobrażenia i wierzeniaz obszaru polskiej Orawy związane z fauną

Jerzy M. Roszkowski: Dwory Orawskie - Moniaków w Zubrzycy Górnej i Divekych w Podwilku

Tadeusz M. Trajdos: Lutranie w Podwilku i początki tamtejszej parafii katolickiej, Śladem Władysława Semkowicza

Julian Stopka: Z dziejów plebanii w Podwilku

Kàroly Balàzs: Orawa w dawnych kompediach węgierskich

cena: 25 zł

---

ROCZNIK ORAWSKI VI-VII

Redakcja: Jerzy M. Roszkowski

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2007

Zawartość (m.in.):

Józef Kąś: Kulturotwórcza rola Orawskiego Parku Etnograficznego w dziejach regionu

Tadeusz M. Trajdos: Zubrzyca Górna w XVII w., Bronisław Chowaniec - Lejczyk: " Wojny XVII w. i ich wpływ na sytuację demograficzno - gospodarczą Orawy"

Jerzy M. Roszkowski: Działalność publicystyczna Orawiaków na łamach "Gazety Podhalańskiej"

Robert Kowalski, Stefan Hurkot - góral z głodówki Orawskiej. Zapomniany bojownik polskiej sprawy

Jadwiga Pilch: Realizacja idei skansenowskiej w Zubrzycy Górnej

Bożena Lewandowska: Folklor muzyczny Orawy i terenów sąsiednich

Urszula Janicka Krzywda: Folklor słowny Górnej Orawy

Marek Skawiński: Orawa - zarys fizycznogeograficzny

cena: 28 zł

---

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE DO DZIEJÓW RODZINY MONIKAKÓW (XVI-XX w.), cz. I

Kàroly Balàzs, Jerzy M. Roszkowski

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2007

cena: 20 zł

 

 

 

 

---

CMENTARZE ORAWY

Marcin Kowalczyk, Maciej Rutkowski

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2007

Zawartość (m.in.):

Marcin Kowalczyk: Orawskie cmentarze - historia i współczesność

Maciej Rutkowski: Język orawskich inspiracji nagrobnych, Wydarzenia historyczne a język epitafiów, Materiał używany do budowy nagrobków

cena: 22 zł

 

---

BIBLIOGRAFIA KULTURY MUZYCZNEJ GÓRALI POLSKICH KARPAT, cz. I (1829-1980)

Bożena Lewandowska

Wydawca: Musica Iagellonica, Kraków 2007

cena: 15 zł

 

---

SACRUM W ZWYCZAJACH ZWIĄZANYCH Z PRZYRODĄ.XIV Międzynarodowe Seminarium "Sacrum i przyroda" Muzeum - Orawski Park Etnograficzny Zubrzyca Górna 7-8 października 2006

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2006

Redakcja: ks. Maciej Ostrowski, ks. Jan Klimek, Jacek Giądła

Zawartość:

Maciej Ostrowski: Przyroda w liturgii i pobożności ludowej,

Manda Svirac: Zwyczaje Chorwatów w Wielkim Tygodniu - od Niedzieli Palmowej do Wielkanocy, związane z przyrodą

Kàroly Balàzs: Góral zżyty z przyrodą

Tanas Vražinovski: Winorośl w Biblii i macedońskiej tradycji

Urszula Janicka - Krzywda: Rośliny w dorocznej obrzędowości w Karpatach Zachodnich

Ludmila Tarcalovà: Přirodni artefakty spojené s cirkievnimi obřady, vŷročnimi a Rodinami zvyky a obyčeji

Marcin Kowalczyk:  Muzyka Orawska - jej związek z przyrodą i religijnością ludową

Jiři Langer: Prirodný fenomén oravských cintorinov

Józef Omylak: Motywy religijne w krajobrazie Babiej Góry

ks. Stefan Misiniec: Kard. Karol Wojtyła w Zubrzycy Górnej

ks. Stanisław Wojcieszak: Mądrość i tajemnice gór

NAKŁAD WYCZERPANY

---

ROCZNIK ORAWSKI V

Redakcja: Jerzy M. Roszkowski

Wydawca: Muzeum- Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2004

Zawartość (m.in.):

Jerzy Nalepa: " Zarębki i zarębnicy" a procesy osadnicze w Beskidach Zachodnich i na Podtatrzu

Tadeusz M. Trajdos: Podsarnie i Harkabuz w okresie kolonizacji dorzecza Czarnej Orawy

Jerzy M. Roszkowski: Legia Spisko-Orawska oraz inne formacje polskie i ich działania na Górnej Orawie

Marek Skawiński: Słowacka reforma administracyjna na Orawie

Włodzimierz Cichocki: Torfowiska Kotliny Orawsko - Nowotarskiej i ich przyroda

Marcin Kowalczyk: Współczesna twórczość ludowa na polskiej Orawie

Andrzej Madeja: Książka pod dachami Orawy

Henryk Ruciński: Dokumenty odnoszące się do Jabłonki na Orawie z lat 1669, 1756, 1758

Robert Kowalski: Kształtowanie się powojennej granicy polsko - czechosłowackiej na odcinku orawskim w świetle dokumentów z kolekcji prof. Walerego Goetla

cena: 25 zł

---

ROCZNIK ORAWSKI IV

Redakcja: Jerzy M. Roszkowski

Wydawca: Muzeum- Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2003

Zawartość (m.in.):

Jerzy Nalepa: Zarębki i zarębnicy a procesy osadnicze w Beskidach Zachodnich i na Podtatrzu

Jerzy M. Roszkowski: Ekspozytura starostwa spisko-orawskiego w Jabłonce - geneza i funkcjonowanie

Krzysztof Nowak: Polacy z Zaolzia w "akcji spisko-orawsko-czadeckiej" w okresie międzywojennym

Marek Skawiński: Zróżnicowanie ruchu i struktur ludności a podstawowe czynności podziału słowackiej Orawy

Włodzimierz Cichocki: Orawskie bociany

Urszula Janicka-Krzywda: Strój ludowy na polskiej Orawie w świetle kolekcji fotograficznej z Muzeum Etnograficznego w Krakowie

Tadeusz M. Trajdos: Majątek Bukowińskich i Wilczków we wsiach Bukowina i Podszkle

cena: 27 zł

---

ROCZNIK ORAWSKI III

Redakcja: Tadeusz M. Trajdos

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 2001

Zawartość (m.in.):

Henryk Rucinski: Orawskie Parafie Trzciana i Czimhowa w epoce reformacji i rekatolicyzacji

Jerzy M. Roszkowski: Z dziejów orawskiej rodziny Dziurczaków, Akt bezpodstawnej aneksji czy "sprawiedliwości dziejowej". Podłoże polskich korektur  granicznych ze Słowacją w 1938 r.

Marek Skawiński: Metamorfozy Andreja Kavuljaka

Tadeugury kamienne w Podszklu

Marian Kornecki: Przyczynek do dziejów inwentaryzacji dawnego budownictwa Górnej Orawy

cena: 25 zł

---

ROCZNIK ORAWSKI II

Redakcja: Tadeusz M. Trajdos

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 1998

Zawartość (m.in.):

Tadeusz M. Trajdos: Luteranie w Jabłonce. Szkice do portretu: dawni plebanie Orawy

Jerzy M. Roszkowski: Rola Adoriana Diveky`ego w polskiej akcji "budzicielskiej" na Górnych Węgrzech 1910-1920, Akt nobilitacyjny cesarza Leopolda I dla Moniaków

Antoni Wontorczyk: Dynamika wartości edukacyjnych w tradycyjnych rodzinach orawskich

Ryszard Kantor: Zabawki dzieci na Orawie - na podstawie wstępnych badań w latach 1995-1996

Jerzy Kiersztyn: Poetycki świat Orawy i jego ograniczenia

Marian Kornecki: W Podwilku przed blisko półwieczem

Marek Skawiński: Podział administracyjny Orawy słowackiej, Protokół delimitacyjny z dnia 30 listopada 1938 r.

NAKŁAD WYCZERPANY

---

ROCZNIK ORAWSKI I 

Redakcja: Tadeusz M. Trajdos

Wydawca: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, Zubrzyca Górna 1997

Zawartość (m.in.):

Ryszard Kantor: Potencjał kulturowy współczesnej wsi orawskiej

Jadwiga Pilch: Tradycyjne i współczesne oblicze wsi Chyżne

Jerzy M. Roszkowski: Problem świadomości narodowej mieszkańców Górnej Orawy do 1914 r., Dwa sprawozdania polskiej administracji Spisza i Orawy z 1919 r.

Emil Kowalczyk: Tematyka orawska w literaturze polskiej

Emil Kowalczyk: Robert Kowalczyk, Orawskie nazewnictwo pasterskie

Stanisław Wałach: Nazwy ról i nazwiska z przydomkami wsi Zubrzyca Górna, Nazewnictwo ludowe na Kamionku w Zubrzycy Górnej

Tadeusz M. Trajdos: Jurysdykcja kościelna w Chyżnem przed erekcją parafii, Majątek Moniaków w Zubrzycy Górnej w r. 1741, Wizytatorzy o figurach kamiennych w Orawce i Lipnicy Wielkiej

cena: 9 zł

---

SPOTKANIA ORAWSKIE. MATERIAŁY Z SESJI NAUKOWYCH Z LAT 1987-1990

Redakcja: Czesław Robotycki

cena: 7 zł 

 

 

---

SĄD GRZESZNIKA NAD SAMYM SOBĄ. Z DRZEWORYTAMI STANISŁAWA JAKUBOWSKIEGO

Piotr Borowy. Gazda z Orawy

Wydawca: Oficyna Podhalańska, reprint wydania: Kraków 1933

 

 

 

 

 

---

TORFOWISKA W SUDETACH I KARPATACH POLSKICH

Barbara Twarogowa

Wydawca: PTTK "KRAJ", Warszawa-Kraków 1986

cena: 3 zł

1. Adamczewski Jan; Mała Encyklopedia Krakowa; Kraków 1996,
2. Atanazy Roman; Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej t. I- II; Wrocław 1991,
3. Arnold Stanisław; Dzieje świata – chronologiczny przegląd; Warszawa 1990,
4. Balcerek Wiesław; Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko – słowackich; Wrocław 1985,
5. Baranowie K. T.;  Z przeszłości miasta Nowego Targu; Kraków 1948,
6. Baranowski B.; Życie codzienne małego miasteczka XVII i XVIII w.; Warszawa 1975,
7. Bartkiewicz Magdalena; Polski ubiór do 1864 r., Wrocław 1979,
8. Batowski Henryk;  Rozpad Austro – Węgier  1914 – 1918; Kraków 1982,
9. Berghausen Janusz; Podhale podczas okupacji; Warszawa 1977,
10. Biernat Czesław; Problemy archiwistyki współczesnej; Warszawa 1977,
11. Błaszczyk Włodzimierz; Skarby Muzeum Archeologicznego w Poznaniu; Poznań 1986,
12. Bochnak Adam; Historia sztuki nowożytnej; Warszawa 1983,
13. Bogucka Maria; Dawna Polska, narodziny, rozkwit; Warszawa 1987,
14. Bogucka Maria; Dzieje kultury; Wrocław 1987,
15. Bogucka Maria; Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej; Wrocław 1986,
16. Borkowski Jan; Chłopi polscy w dobie kapitalizmu; Warszawa 1981,
17. Brogowski Leszek; Sztuka i człowiek; Warszawa 1990,
18. Bujak Adam; Niedaleko od Krakowa; Kraków 1983,
19. Bujak Adam; Wojtyła; Wrocław 1997,
20. Bujak Franciszek; Galicja tom I – II; Warszawa 1908,
21. Ceram C. W.; Pierwszy Amerykanin; Warszawa 1977,
22. Chrzanowski Ignacy; Historia literatury Niepodległej Polski t. I, II, III; Warszawa 1994,
23. Chrzanowski Tadeusz; Sztuka Ziemi Krakowskiej; Kraków 1983,
24. Cieślak Tadeusz; Historia Finlandii; Wrocław 1983,
25. Cimek Henryk; Legalne chłopskie partie w II Rzeczypospolitej; Białystok 1988,
26. Czapliński Władysław; Życie codzienne magnaterii w XVIII w.; Warszawa 1982,
27. Czernik S.; Z życia pańszczyźnianego w XVII w.; Warszawa 1955,
28. Dembińska M.; Przetwórstwo zbożowe w Polsce średniowiecznej X – XV w.; Wrocław 1973,
29. Dilon E. J.; Konferencja Pokojowa w Paryżu; Warszawa 1921,
30. Diveky Adrian; Węgrzy a Polacy w XIX stuleciu; Warszawa 1918,
31. Dobrowolski Tadeusz; Sztuka Krakowa; Kraków,
32. Dutkowska Renata; Zakopane 400 – lat dziejów; Kraków 1991,
33. Dzięgiel Leszek; Norwegia; Warszawa 1978,
34. Eliade Mircera; Historia wierzeń i idei religijnych; Warszawa 1988;
35. Estreicher Karol; Historia sztuki w zarysie; Warszawa 1981,
36. Filar Alfons; Bohaterowie zielonych granic, Warszawa 1979,
37. Filip Jan; Pradzieje Czechosłowacji; Poznań 1951,
38. Garlicki Andrzej; Z dziejów II Rzeczypospolitej; Warszawa 1986,
39. Górka J.; Wojciech Błaszczyński – proboszcz w Sidzinie; Tarnów 1914,
40. Groniewski K.; Uwłaszczenie chłopów w Polsce; Warszawa 1976,
41. Groniewski K.; Historia Polski 1795 – 1914; Warszawa 1977,
42. Hendelsman M.; Średniowiecze polskie i powszechne; Warszawa 1966,
43. Hansel Witold; Historia kultury materialnej Polski t. III, IV, V, VI; Wrocław 1978,
44. Herbst Stanisław; Potrzeba historii, czyli o polskim stylu życia; Warszawa 1978,
45. Holik Stefan; Uroczystości koronacyjne, Kraków 1986,
46. Huizinga J.; Jesień średniowiecza, Warszawa 1974,
47. Jabłoński K.; Belweder; Warszawa 1993,
48. Jasienica Paweł; Myśl o dawnej Polsce, Warszawa 1997,
49. Jost Henryk; Zakopane czasu okupacji; Warszawa 1989,
50. Kaławiajska Maria; Ostra Brama w Wilnie; Warszawa 1990,
51. Kersten Adam; Dzieje Szwecji; Wrocław 1973,
52. Kersten Adam; Historia powszechna XVII, Warszawa 1987,
53. Kieniewicz Stefan; Powstanie Styczniowe; Warszawa 1983,
54. Kiersznowski Ryszard; Życie codzienne na Śląsku; Warszawa 1977,
55. Kolbuszowski Jacek; Kresy: Warszawa 1996,
56. Komaniecki Andrzej; Dziejopis Żywiecki; Żywiec 1987,
57. Kosmanowie Bogumiła, Marceli; Sylwetki Wielkopolan; Poznań 1988,
58. Kostrzewski Józef; Kultura prapolska; Poznań 1949,
59. Kowalska – Glikman Stefania; Drobnomieszczaństwo XIX i XX w; Warszawa 1984,
60. Machaj Ferdynand; Moja droga do Polski; Warszawa 1923,
61. Kuchowicz Z.; Obyczaje staropolskie; Łódź 1975,
62. Kwiatkowski Marek; Kolekcja Porczyńskich,
63. Kordyński Juliusz; Młodzieńcze lata Karola Wojtyły; Kraków 1990,
64. Leskiewiczowa Janina;  Ziemiaństwo polskie 1920 – 1945; Warszawa 1988,
65. Liszka Józef: Przydrożni świadkowie historii; Bukowina 1963,
66. Łeptowski T.; Słownik historii Polski; Warszawa 1973,
67. Machay Ferdynand; Gazda Piotr Borowy; Kraków 1938,
68. Machay Ferdynand; Nasi gazdowie w Paryżu; Kraków 1919,
69. Machejek Władysław; Rano przeszedł huragan; Warszawa 1973,
70. Maciszewski Jarema; Szlachta polska i jej państwo; Warszawa 1986,
71. Magidowicz J.; Historia poznania Europy; Warszawa 1974,
72. Majdecki Longin; Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych; Warszawa 1993,
73. Manteuffel T.; Historia powszechna Średniowiecza; Warszawa 1975,
74. Manteuffel T.; Kultura Europy średniowiecznej; Warszawa 1994,
75. Martinelli Maurizio; Zamki nad Laorą;
76. Mazurowa Zofia; Wspomnienie o Jędrzeju; Warszawa 1982,
77. Miśkiewicz Zenon; Wstęp do badań historycznych; Warszawa 1985,
78. Mossakowska Wanda;  Kraków na starej fotografii; Kraków 1984,
79. Nicieja Stanisław; Cmentarz obrońców Lwowa; Wrocław 1990,
80. Ostrowski Wacław; Zespoły zabytków a urbanistyka; Warszawa 1980,
81. Ochmański Jerzy; Historia Litwy; Wrocław 1990,
82. Ochmański W.; Wiedza rolnicza w Polsce od XVI do XVII w.; Wrocław, Warszawa 1965,
83. Pieńkowska Hanna; Kościół w Orawce; Kraków,
84. Piskozub Andrzej; Wisła – monografia rzeki; Warszawa 1988,
85. Podwieska Z.; Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich, Wrocław 1977,
86. Rogaliński Ryszard; Zamki i twierdze w Polsce; Warszawa 1990,
87. Różański Stanisław; Osadnictwo a środowisko Polski; Warszawa 1979,
88. Rudkowski Tadeusz; Wieś i miasteczko u progu zagłady; Warszawa 1991,
89. Rutkowski J.; Historia gospodarcza Polski; Poznań 1950,
90. Rutkowski J.; Zarys gospodarczy dziejów Polski; Poznań 1923,
91. Rybakom Borys; Pierwsze wieki historii Rusi; Warszawa 1983,
92. Rymaszewski Bohdan; O przetrwanie dawnych miast, Warszawa 1984,
93. Rymut Kazimierz; Nazwiska Polaków; Wrocław 1991,
94. Skupień – Florek Andrzej; O Tatry wy moje; Biały Dunajec 1990,
95. Smolarek Mieczysław; Dawna Polska w opisach cudzoziemców; Warszawa 1958,
96. Sołta Jan; Zarys dziejów Serbołużyczan; Wrocław 1984,
97. Staszewska Maria; Polski fajans; Wrocław 1978,
98. Studziński Tadeusz; Pięć mostów i inne akcje; Kraków 1992,
99. Sygański Jan; Z życia domowego szlachty Mandeckiej; Lwów 1919,
100. Szablowski Jerzy; Zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu; Warszawa 1994,
101. Szczotka Stanisław; Z dziejów chłopów polskich; Warszawa 1951,
102. Szczypka Józef; Jan Paweł II – rodowód; Warszawa 1990,
103. Śląski Kazimierz; Tysiąclecie polsko – skandynawskich stosunków kulturalnych; Wrocław 1977,
104. Świechowski Z.; Sztuka Pomorza Zachodniego; Warszawa 1973,
105. Tazbir Janusz; Szlachta i teologowie; Warszawa 1987,
106. Topolski Jerzy; Zarys dziejów Polski; Warszawa 1986;
107. Waldorf Jarzy; Za bramą wielkiej ciszy; Warszawa 1990,
108. Wapiński Roman; Polska i małe ojczyzny Polaków; Warszawa 1995,
109. Widajewicz J.; Początki Polski; Wrocław, Warszawa 1948,
110. Winniczuk Lidia; Ludzie, zwyczaje i obyczaje Starożytnej Grecji i Rzymu; Warszawa 1988,
111. Wnuk Kazimierz; Górale za wielką wodą; Warszawa 1985,
112. Wyrczumski Jerzy; Historia Polski do 1505; Warszawa 1985,
113. Zdebski Janusz; Cmentarz zasłużonych w Zakopanem; Warszawa 1983,
114. Zdebski Janusz; Stary cmentarz;
115. Zientara Benedykt; Dzieje gospodarcze Polski do r. 1930; Warszawa 1973,
116. Żurawska Teresa; Polskie powozy; Warszawa 1982,

1. Abramowicz Andrzej; Dzieje zainteresowań starożytnych w Polsce: Wrocław 1987,
2. Albertowa Zofia: O sztuce Japonii: Warszawa 1983,
3. Ałpatow Michał: Historia sztuki, t I – IV, Warszawa 1986,
4. Banach Andrzej; Granice sztuki; Kraków 1988,
5. Bernard Maria: Sztuka grecka V w.p.n.e.: Warszawa 1991,
6. Białostocki Jan: Sztuka cenniejsza niż złoto, t. I - II: Warszawa 1974,
7. Bochniak Adam: Historia sztuki nowożytnej t. I; Warszawa 1983,
8. Boranowski Bohdan: Łódź – dzieje miasta; Łódź 1980,
9. Bujak Adam; Nekropolie królów i książąt polskich, Warszawa 1988,
10. Charytonow Edward; Zarys historii architektury; Warszawa 1963,
11. Chrzaniwski Tadeusz; Wędrówki po Sarmacji europejskiej; Kraków 1988,
12. Ciechanowicz Jerzy; Rzym – ludzie i budowle; Warszawa 1989,
13. Couchoud Jean Paul; Sztuka francuska: Warszawa 1981,
14. Dobrowolski Tadeusz; Sztuka polska od czasów najdawniejszych do ostatnich; Kraków 1974,
15. Dockstader J. F.; Sztuka Ameryki;  Warszawa 1977,
16. Fryś Ewa, Prokopem Marian; Sztuka ludowa; Warszawa 1988,
17. Grabowski J.; Polska sztuka ludowa; Warszawa 1990,
18. Hartwig Edward; Kazimierz Dolny; Warszawa 1991,
19. Hausbrandt Andrzej: Teatr w społeczeństwie; Warszawa 1983,
20. Hauser A; Społeczna historia sztuki i literatury; Warszawa 1974,
21. Hansel Władysław; Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna; Warszawa 1956,
22. Hopliński Jan; Farby i spoiwa malarskie; Wrocław 1990,
23. Frankowska T; Sztuka II poł. XIX wieku, Warszawa 1973,
24. Huml Irena; Współczesna tkanina polska; Warszawa 1989,
25. Jabłońska Teresa; Katalog malarstwa na szkle; Zakopane 1997,
26. Jackowski Aleksander.; Sztuka Ludu Polskiego; Warszawa 1967,
27. Jackowski Aleksander; Sztuka zwana naiwną; Warszawa 1995,
28. Jahimowicz Andrzej; Sztuka Indonezji; warszawa 1974,
29. Jost Henryk; Katalog Zabytków Budownictwa Przemysłowego w Polsce, Warszawa 1974,
30. Kaczorowski Bartłomiej; Dzieje Polski – o sztuce w Polsce; Warszawa 1991,
31. Karpowicz Mariusz; Barok w Polsce; Warszawa 1988,
32. Kłębowski Janusz; Polska sztuka gotycka; Warszawa 1983,
33. Kłębowski Janusz; Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1987,
34. Knoblach Mieczysław; Polska biżuteria; Wrocław 1980,
35. Kosiński Czesław; Rysunek zawodowy w meblarstwie; Warszawa 1977,
36. Kosmowska – Ceramowicz Barbara; Tajemnice bursztynu; Warszawa 1987,
37. Kot Stanisław; Polska złotego wieku a Europa; Warszawa 1987,
38. Kozakiewicz Stefan, Helena; Renesans w Polsce; Warszawa 1976,
39. Kozakiewicz Helena; Rzeźba XVI wieku w Polsce, Warszawa 1984,
40. Krassowski Witold; Dzieje budownictwa i architektury na ziemiach polskich; Warszawa 1989,
41. Kroh Antoni; Współczesna rzeźba ludowa; Wrocław 1979,
42. Kuciński Leon; Zegary; Warszawa 1987,
43. Lepkowski Józef; O zabytkach Kruszwicy, Gniezna , Krakowa,
44. Lorenz Stanisław; Klasycyzm w Polsce; Warszawa 1984,
45. Matlakowski Władysław; Budownictwo ludowe na Podhalu; Kraków 1892,
46. Moles Abraham; Kicz, czyli sztuka szczęścia; Warszawa 1978,
47. Nedo Paweł; Sztuka ludowa Łużyczan; Wrocław 1973,
48. Nicole A; Dzieje teatru; Warszawa 1974,
49. Niedziela Zdzisław; Słowacja znana i nieznana, literatura- szkice; Kraków 1995,
50. Olszewski Andrzej; Dzieje sztuki polskiej 1890 – 1980; Warszawa 1988,
51. Orlof Ewa; Dyplomacja polska wobec sprawy słowackiej w latach 1938 – 39, Kraków 1980,
52. Niemirowski Aleksander; Etruskowie; Łódź 1990,
53. Okołowicz Stefan; Przeciw Nicości;  Kraków 1986,
54. Pawłowski Paweł; Budownictwo ogólne; Warszawa 1983,
55. Pietkiewicz – Dereniowa Maria; Artystyczna Ceramika Europejska w Zbiorach Polskich; Warszawa 1991,
56. Pieniążek Józef; Podhale w obrazach; Lwów 1937,
57. Piskało Antoni; Sto najsłynniejszych budowli; Warszawa 1988,
58. Pisutova Irena; Malowane sny – słowackie malarstwo ludowe na szkle,
59. Piwocki Ksawery; Dzieje sztuki w zarysie t. II i III; Warszawa 1989,
60. Polański Janusz; Moje hobby – drewno; Warszawa 1988,
61. Puchalski Tadeusz; Broń śrutowa i technika strzelania; Warszawa 1986,
62. Radajewski Adam; Żywa sztuka współczesności; Wrocław 1982,
63. Rączka Jan Władysław; Architektura drewniana; Kraków 1990,
64. Reinfuss Roman; Garncarstwo ludowe; Warszawa 1975,
65. Reinfuss Roman; Meblarstwo ludowe w Polsce, Wrocław 1977,
66. Reinfuss Roman; Ludowe  kowalstwo artystyczne w Polsce; Wrocław 1983,
67. Reinfuss Roman; Ludowa rzeźba kamienna w Polsce; Wrocław 1989,
68. Reiss J.; Skrzypce, ich budowa i technika; Warszaw, Kraków 1924,
69. Radzikowski Stanisław; Styl zakopiański; Kraków 1901,
70. Ryszkiewicz Andrzej; Współczesna sztuka polska; Warszawa,
71. Rzepińska Maria; Siedem wieków malarstwa europejskiego; Wrocław 1988,
72. Samek Jan; Polskie złotnictwo; Wrocław 1988,
73. Schelling Joseph; Filozofia sztuki; Warszawa 1983,
74. Składankowa Maria; Bohaterowie, Bogowie i demony dawnego Iranu; Warszawa 1984,
75. Staszak Kazimierz; Rysunek zawodowy; Warszawa 1977,
76. Swaczyna Irena; Meble – naprawa i odnawianie; Warszawa 1995,
77. Szafer Przemysław; Współczesna architektura polska; Warszawa 1988,
78. Szelest Dmitrij; Lwowska galeria obrazów – malarstwo polskie; Warszawa 1990,
79. Szuman Stefan; O sztuce i wychowaniu; Warszawa 1990,
80. Szydłowski Tadeusz; Zabytki sztuki w Polsce; Warszawa 1917,
81. Tates Frances A.; Sztuka pamięci; Warszawa 1977,
82. Tondos Barbara; Zapomniana  sztuka góralska;
83. Torcznova Eva; Złotnictwo w Słowacji;
84. Trojan Alina; Sztuka Czarnej Afryki; Warszawa 1973,
85. Trzeciak Przemysław; 1000 tajemnic architektury; Warszawa 1988,
86. Vasari Saorgio; Żywoty najsławniejszych malarzy; Kraków 1980,
87. Voellnagel Andrzej; Kaprysy koloru w fotografii, Warszawa 1984,
88. Walicki M.; Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XVIII wieku; Warszawa 1971,
89. Wiercińska Janina; Sztuka i książka; Warszawa 1986,
90. Zatour Stanisław; Rewaloryzacja zabytkowych miast na Pomorzu Zachodnim; Warszawa 1981,
91. Zin Wiktor; Opowieści o polskich kapliczkach; Kraków 1995,
92. Zis Henryk; Historia Afryki wschodniej; Wrocław 1986,
93. Żygulski Zdzisław; Dzieje polskiego rzemiosła artystycznego, Warszawa 1987.